De studieaanpak herformuleren !!? Hoezo ?

Bedrijfskunde is een hogere beroepsopleiding en die moet je anders aanpakken omdat je het voor je toekomstige beroep leert.

Succes in het verleden is geen enkele garantie voor succes in de toekomst. Barker over paradigma’s

* De bedrijfskundige als change agent
In de afgelopen 25 jaar (bedrijfskunde is een erg jonge discipline) is het probleemoplossende karakter benadrukt, de TBK-ing als generalist en de ideale probleemoplosser, waar specialisten te kort schieten. En gezien de ontwikkeling was dit alleszins gerechtvaardigd. Echter, als deze geconcentreerdheid om gesignaleerde problemen te blijven oplossen zo benadrukt wordt, zal dit te beperkend zijn. Naast probleemstellend zal zal een belangrijke ontwikkeling in ieder geval moeten gaan naar kansenscheppend en probleemvoorkomend gedrag.
De rol van de bedrijfskundige als change agent bestaat uit 3 stappen, waarbij metaforen een hulpmiddel kunnen zijn (zie: Beelden van Organisaties van G. Morgan) als analysemiddel en vooral als kansenscheppend conceptueel kader.

a) analyse m.a.w. een beeld schetsen van de huidige situatie [IST],
b) toekomstvisie/ perspecief met een beeld te benoemen, communicatie met opdrachtgever over de gewenste situatie [SOLL],
c) Herformuleren: het proces (de weg) om te komen tot de gewenste situatie en de overgangsbeelden [CHANGE AGENT]
Feitelijk zien we hier dus een verschuiving van probleemoplosser –de situatie wordt niet gewijzigd, maar blijft binnen bestaande paradigma- naar visionair –de persoon die met beelden mensen bewust maakt van een toekomstperspectief.

Wat betekent dit voor de bedrijfskundestudent ?

(Hier zal ik met de metafoor Dans van de Vos en Weg van de Wolf de gevaren van niet-veranderen in de eigen studieaanpak proberen te verduidelijken. Het is algemeen gesteld en geldt dus zker niet voor alle studenten, wie de schoen passe, trekke hem aan.)
Als de student aan de studie begint heeft hij/zij al een behoorlijke schoolervaring (hij/zij kent de spelregels om succesvol te zijn). Als we nu kijken wat die ‘ervaring betekent, dan krijgen we een indruk van hoe hij/zij de studie zal willen aanpakken, dus vanuit welke benadering (=paradigma).
De intelligente leerling op de middelbare school, doet wat wordt opgegeven en werkt voor de tentamens. Daarnaast heeft hij/zij ook nog leuke dingen, er is namelijk meer te beleven dan studeren. Onbewust is de scheiding ontstaan tussen werk en spel! (zie: ABC van XYZ) Hij reageert op wat gevraagd wordt en lost de problemen wel op. De weg naar het eindexamen lijkt geplaveid met problemen en oplossingen. Dikwijls proberen we zoveel mogelijk te bereiken met zo weinig mogelijk inspanning. Echter, voldoende is genoeg (!) Als dit succesvol is heeft de leerling(e) de spelregels geleerd: onderzoeken wat er op tentamens wordt gevraagd en dat leren. Vergeten wordt dat er een grote afhankelijkheid is ontstaan: een 18-jarige die niet meer nieuwsgierig onderzoekt, maar afwacht wat er gedaan moet worden om studiepunten binnen te halen.
Een bekende vraag is dan ook: “Moet we dit kennen voor het tentamen?” (Bij zesjarige kinderen gingen de ouders al lang naar de kinderarts vanwege dit passief gedrag. )
Zo zie ik dat studenten in projecten, waar initiatief en zelfstandig werken (zoals Anders Kijken) gevraagd wordt, niet goed raad met hun aanpak weten; ze wachten af, hebben kritiek op “de groep” en weten niet hoe zelf te beginnen. Er zijn geen docenten die opdrachten en taken geven en nu blijven ze (reactief) afwachten. Als er nieuwe vakken zijn, wachten ze met de aanschaf van boeken, want ze worden toch niet altijd gebruikt. En soms kun je studiepunten halen zonder dat je het boek gekocht (laat staan gelezen) hebt! Als ze het boek al hebben, wordt pas gelezen als de docent vertelt wat er bestudeerd moet worden. En dan nog niet altijd... dikwijls zijn ze de laatste week nog hard bezig voor de tentamens.
Allemaal onder het motto: efficiënt werken om het studiepunt te halen.
Samenvattend herken ik hier erg veel ‘vossetrekjes’ in! (vgl. organisatie als geestelijke gevangenis & overheersing)

Wat is nu mijn moeilijkheid ? Waarom dit betoog?
Wel, een wezenlijk probleem lijkt mij dat het heel moeilijk is om bedrijfskunde (inhoudelijk) goed te leren, als je dat niet vanuit een bedrijfskundige houding doet. De verschuiving voor bedrijfskunde is die van probleemoplossend naar kansenscheppend, anticiperend gedrag...
Moet de student(e) dit gedrag dan ook niet tijdens de studie oefenen en eigen maken? Ik denk dus van wel.
Bovendien vraagt bedrijfskunde (change agent) een anticiperende & innoverende rol. Daarnaast moet een change agent bezielend bezig kunnen zijn, terwijl de groepssfeer wel eens wat zielig overkomt.


Wij worden allemaal als kind geboren en opgevoed en beginnen dus allemaal als een vos. Zo bepaalt de cultuur onze grenzen. De indianen spreken hier over het zelf-concept van de 7 donkere pijlen:
- gehechtheden
- afhankelijkheid
- oordelen (projectie van persoonlijke schaduw)
- vergelijken (projectie van groepsschaduw)
- verwachtingen
- behoeftige kind syndroom
- zichzelf te serieus nemen (afwezigheid van humor)
De keuze voor de bedrijfskundestudie vereist dus bewuste verandering .
Een cultuur zal duidelijke grenzen opleggen voor creativiteit. Om de ontwikkeling duidelijk te maken hebben de Indianen de dans van de Coyote gecreëerd.
De coyote is een zeer bedrieglijk dier, doet nooit want van hem verwacht wordt, kortom is een bedrieger. De bedrieger is een archetype, waarschijnlijk uit het paleolythische tijdperk. Tijdens deze jager/verzamelaar cultuur moest de mens erg sluw en slim zijn om te kunnen overleven. Veel Indianenverhalen vertellen de lotgevallen van de ‘trickster’, waarbij opvalt dat hij liegt, bedriegt maar altijd deelt en nooit oorlog voert.. Opvallend is dat deze archetypische figuur in veel culturen voorkomt meestal gekoppeld aan jager/sjamaan. Bij ons is dat juist ‘Reintje de vos’ en ook Thijl Uylenspieghel. Ze laten ons zien hoe we in onvoorziene omstandigheden moeten terugvallen op onze creativiteit.
Met de dans van de coyote symboliseren zij de verandering, de creativiteit om met onverwachtte, nieuwe omstandigheden om te gaan. Want verandering is noodzakelijk om te komen op de weg van de wolf, voor de Indianen een wijs dier met een andere manier van leven:
Ook het zelfconcept wijst op een creatieve benadering van het leven:
Zelf-concept van de 7 witte pijlen:
- zelf-bewustzijn
- zelf-waardering
- zelf-acceptatie
- plezier in eigen werken
- liefde voor het zelf
- zelf-ontplooiing
- onberispelijkheid

Conclusie
Het is veelal de cultuur die bepaalt of (en wat voor soort ) creatief gedrag geoorloofd is en/of gewenst. Uiteindelijk weten we of de organisatie waar we voor werken, de dans van de vos of de weg van de wolf kiest. Want het is eens duidelijk gezegd door A. Lincoln: "You can fool all people some of the time. You can fool some people all of the time, but you can never fool all people all of the time.”
Een coyote zijn vereist durf, moed en inventiviteit, iets wat we niet altijd op ieder moment in huis hebben.Ons bewust zijn van de cultuur kan wel helpen om te beoordelen hoe ‘rijp’ de omgeving is voor onze ideeën en het kan onze creativiteit opwekken om die omgeving rijp te maken, m.a.w. de cultuur te veranderen. Om in Jungiaanse termen spreken denk ik dat de coyote -’bedrieger’- het archetype van creativiteit is. In De Griekse mythologie is het de figuur van Hermes, boodschapper tussen de goden en god van de dieven!
De creatieve vraag zou wel eens kunnen zijn: ‘Hoe bedrieg ik mijn omgeving lang genoeg om uit te proberen wat nieuw is, vóór ze een oordeel vormen?’ Achteraf is het allemaal normaal, maar dat moet het wel eerst voor geaccepteerd zijn.
De toespraak van Chief Seattle is een goede waarschuwing voor een ‘vossencultuur’:

In "Paradigma’s" (Mentale modellen voor de toekomst) behandelt J.A. Barker het hoe en wat van paradigma’s als hulpmiddel voor het omgaan met de volgens hem drie elementen die de sleutel vormen tot het volledig meetellen van bedrijven in de 21ste eeuw. Deze elementen zijn:
1. Anticiperen
2. Innoveren
3. Excelleren
Een paradigma is een verzameling regels en procedures (geschreven en ongeschreven) die twee dingen doet: (1) zij definieert grenzen of geeft ze aan; en (2) zij schrijft voor hoe er binnen de grenzen gehandeld moet worden om succesvol te zijn.
Een paradigmaverschuiving betekent: een overstap naar een ander spel, een nieuwe verzameling regels.
Door niet verder te willen kijken dan naar de wereld om ons heen, creëren we een 'geestelijke gevangenis'. De tralies van zo'n gevangenis zijn de blokkades in het denken.
Schematisch:


Deze paradigmaverschuiving (van ‘vos’ naar ‘wolf’, zie Metaforen in ABC van XYZ) heeft belangrijke consequenties voor de bedrijfskundige. Immers het oplossen van problemen brengt ons niet bij nieuwe mogelijkheden, er ontstaat een vicieuze cirkel : probleem > oplossing > nieuw probleem. De probleemoplossende / reactieve benadering lijkt erg veel op de dans van de vos. Volgens de Amerindians vindt de vos zijn staart zo mooi dat hij daar steeds achteraan gaat. Hierdoor is hij beperkt in keuzes, star, beperkt door allerlei regeltjes, afhankelijk en voelt zich snel het slachtoffer van zijn omstandigheden.
De weg van de wolf daarentegen is die van een wijs dier: open voor nieuwe ervaringen, bewust van eigen ‘heilige’ droom, onafhankelijk en met onbeperkte verbeelding.